طبق کاوش‌های باستان‌شناسی، هگمتانه دربرگیرنده آثار تاریخی دوره ماد، هخامنشی و اشکانی بوده و معماری و طرح و نقشه منظم این شهر حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب‌رسانی در شهر است که در نوع خود اثری ارزشمند و مهم به شمار می‌آید.
این اثر به دلیل بافت تاریخی منحصربه‌فرد خود، در آینده‌ای نه‌چندان دور به ثبت جهانی خواهد رسید اما برای تحقق این هدف موانع و مشکلاتی ازجمله تملک عرصه تپه هگمتانه وجود دارد و عدم ساماندهی منظره این تپه روند کار را با کندی مواجه کرده است.
ایجاد پارک‌سوار در ضلع شرقی تپه هگمتانه مشکل‌ساز شده است
علاوه بر این ایجاد پارک‌سوار در ضلع شرقی این شهر به مشکلات موجود بر آن افزوده و راه جهانی‌شدن آن را مسدود کرده است.
بر اساس بررسی‌ها پرونده این تپه تاریخی برای بررسی به شورا ارسال‌شده اما حرف‌وحدیث‌ها حکایت از بازگشت پرونده و عدم جهانی‌شدن این اثر تاریخی دارد.
هرچند میراث فرهنگی با ادارات مرتبط مکاتبات فراوانی داشته و استاندار همدان نیز بر لزوم ثبت جهانی این اثر تأکید دارد، اما متأسفانه تاکنون در این زمینه اقدامی صورت نگرفته و تلاش‌های لازم برای رفع موانع بی‌نتیجه مانده است.
شهر باستانی هگمتانه دارای قدمتی ۳۰۰۰ ساله است
در همین زمینه مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان بابیان اینکه استان همدان به‌عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران آثار باستانی بی‌نظیری در دل خود جای‌داده که نه‌تنها در کشور بلکه در دنیا بی‌نظیر است، گفت: شهر باستانی هگمتانه ازجمله این آثار و دارای قدمتی ۳۰۰۰ ساله است.
علی مالمیر با اشاره به اینکه میراث فرهنگی پرونده این اثر را برای ثبت جهانی ارسال کرده و این اثر در حال بررسی‌های کارشناسان است، ادامه داد: برای جهانی‌شدن یک اثر باید شرایط خاصی تأمین شود و متأسفانه این اثر تاریخی با مشکلاتی مواجه است که در صورت رفع آن می‌توان به جهانی‌شدن آن امیدوار بود.
وی عنوان کرد: تاکنون ساخت‌وسازها در حریم این اثر بدون توجه به چشم‌انداز هگمتانه صورت گرفته به‌طوری‌که در اطراف این مکان شاهد بناهای متعددی که با این اثر همخوانی ندارد، هستیم.
نماها و ساختمان‌های بیرون شهر هگمتانه نباید اثر را مورد تعرض قرار دهد
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان اضافه کرد: تمام‌نماها و ساختمان‌های بیرون شهر هگمتانه، ارتفاعات و ساخت‌وسازهای صورت گرفته باید با رعایت برخی نکات اصولی و قانونی این محدوده انجام شود و محدوده هگمتانه را مورد تعرض قرار ندهد.
مالمیر با اشاره به عدم رعایت حریم تپه هگمتانه عنوان کرد: متأسفانه شهرداری بدون هماهنگی اقدام به ساخت‌وساز و پارک‌سوار در این منطقه کرده که می‌تواند این اثر را در معرض تهدید قرار دهد.
وی گفت: در صورت قبول نشدن این اثر برای ثبت جهانی باید موانع موجود برداشته شود که این اقدام نیازمند اعتبار ۳۰ میلیارد تومانی و تهیه یک نقشه مدیریتی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان عنوان کرد: در صورت بازگشت پرونده هگمتانه و درخواست برای رفع موانع آن برای ثبت جهانی، شهرداری مکلف به ایجاد شرایط مناسب و رفع مشکلات ایجادشده برای تحقق این هدف است.
«شهر زیرزمینی ارزانفود» در نوبت ثبت جهانی است
وی عنوان کرد: در کنار تپه هگمتانه پرونده اثر تاریخی طبیعی «شهر زیرزمینی ارزانفود» نیز برای ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو آماده و ارسال‌شده که پیش‌بینی می‌شود «شهر زیرزمینی ارزانفود» زودتر از هگمتانه ثبت جهانی شود.
طبق گفته کارشناسان به دلیل تردد اتوبوس‌ها تپه باستانی، کلیسای «استپانوس مقدس» و حمام «ارامنه» به‌مرورزمان تخریب خواهد شد، هرچند مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان معتقد است شهرداری مکلف به رعایت حریم هگمتانه است اما باید دید که آیا شهرداری شرایط میراث فرهنگی را قبول خواهد کرد یا خیر!
از سوی دیگر شهرداری همدان هزینه فراوانی برای تعبیه این مکان به پارک‌سوار صرف کرده و تغییر آن بنا بر ادعای شهرداری نوعی هدر رفت هزینه‌ها است.
۹۰۰ اثر تاریخی در استان همدان ثبت ملی شده است
معاون مرمت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان نیز در همین زمینه بابیان اینکه در کشور ۳۳ هزار اثر ثبت‌شده وجود دارد که از این تعداد ۹۰۰ اثر متعلق به استان همدان است، گفت:پرونده ثبت جهانی تپه باستانی هگمتانه تشکیل‌شده اما ممکن است برای ثبت جهانی مشکلاتی در پیش داشته باشد.
بهرام توتونچی با اشاره به اینکه هویت و آثار تاریخی استان همدان باید حفظ و بخش خصوصی و دولتی از آن حمایت کنند گفت: تردد اتوبوس‌ها در منطقه هگمتانه به ساختار این تپه ضربه می‌زند و این موضوع موجب خواهد شد که نتواند امتیاز و نمره قابل قبولی از داوران برای ثبت جهانی در یونسکو دریافت کند.
وی افزود: یکی از مشکلات موجود در جهانی‌شدن این اثر تملک عرصه‌های این محوطه است که در یک دهه اخیر ۸۰ میلیارد ریال برای تملک و آزادسازی عرصه‌های محوطه باستانی هگمتانه هزینه شده اما هنوز ۱۵۰ پلاک مسکونی و تجاری در عرصه باقی‌مانده است.
تپه هگمتانه یا شهر زیرزمینی ارزانفود در سال ۲۰۱۸ ثبت جهانی می‌شود
معاون مرمت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان با اشاره به اینکه تپه هگمتانه یا شهر زیرزمینی ارزانفود در سال ۲۰۱۸ در لیست فهرست آثار جهانی قرار خواهد گرفت، افزود: پرونده این دو اثر تاریخی برای ثبت جهانی ارسال‌شده و هرکدام از دو اثر که ثبت شوند برای همدان مهم و ارزشمند هستند.
وی با اشاره به اینکه در تلاش هستیم تا آثار دیگر استان همدان را به ثبت جهانی برسانیم، ادامه داد: این آثار و بناهای زیبا که از پیشینیان به دست ما رسیده باید حفظ و آن را به نسل آینده انتقال داد.
آنچه مسلم است با توجه به حمایت مدیریت ارشد استان از بخش گردشگری و تشکیل کارگروه‌های متعدد در رابطه بااهمیت این بنای تاریخی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد و بی‌نظیر آن در کشور، لزوم ایجاد شرایط مناسب برای جهانی‌شدن آن بیش از بیش احساس می‌شود که امید است تلاش شهرداری بر این باشد که موانع ثبت جهانی تپه هگمتانه را رفع کند.
شهر تاریخی هگمتانه با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و بی‌نظیر خود در کشور و در دنیا توانایی قرار گرفتن در فهرست آثار جهانی را دارد و باید برای فراهم کردن این شرایط تلاش کرد.
